*Het Indonesische koopvaardijschip Inabukwa was 15 maart afgelopen jaar doelwit van piraten. Het schip was met een lading tin en peper op weg naar Singapore. De 22 koppige bemanning werd door de overvallers vastgebonden en geblinddoekt. Ze werden na enkele dagen gedwongen hun schip te verlaten en achtergelaten op een onbewoond Indonesisch eiland. 25 maart werd de Inabukwa onderschept door de Filipijnse kustwacht. De zeven gangsters die nog aan boord waren, werden gevangen-genomen.

piraterij is niet nieuw, weet de Groninger zeeman. "Toen ik met varen begon, kwam het ook voor. Maar niet op zo’n schaal als nu. En zeker niet zo gewelddadig". Volgens hem heeft de moderne piraterij drie pijlers. "Je hebt de corruptie bij de lokale autoriteiten, de criminaliteit rondom de ankerplaats en de klassieke piraterij waarbij overvallers schepen enteren."

"Om met het eerste te beginnen: corruptie vind je op de hele wereld. Alleen gaat het in het ene land veel openlijker dan in het andere. In Conakry, de haven van Guinee in West-Afrika, zag ik dat ambtenaren in het havenkantoor ons geld in stapeltjes uittelden. Dit is voor die en dat voor die. En de volgende dag wilden ze weer geld. In Nigeria zijn ze even corrupt, maar daar betaal je meestal maar één keer en ben je van het gezeur af. Ander voorbeeld: in Indonesië worden s’nachts je trossen gestolen. Die kun je dan de volgende dag in het marinekantoor in de haven terugkopen."

De criminaliteit bij de ankerplaats heeft in de regel betrekking op gelegenheidsdieven die een kans wagen. Ze proberen s’nachts aan boord te klauteren. De buit bestaat meestal uit trossen, gereedschap en zaken zoals poten verf. Vaak komen ze de goed afgesloten vertrekken van de bemanning of de brug niet in."

Ubbels stuitte enkele malen op inbrekers aan boord. "Toen ik nog bij Seatrade werkte, zijn we weer een keer ’s nachts beroofd toen we voor anker lagen bij een fruit-terminal in Italië. Niemand heeft de insluipers gehoord, maar toen we ’s ochtends wakker werden, bleek dat ze alles overhoop hadden gehaald. Er stond allerlei buit ge-reed om meegenomen te worden. Kennelijk waren ze tijdens de klus gestoord en waren ze hem gesmeerd." Soms zijn overvallers in de haven gewapend. "In Bangladesh heb ik gezien dat er een heel stel met messen gewapende kerels aan boord klom. Dan moet je je snel uit de voeten maken en hopen dat ze niet op de brug komen, of in de kwartieren voor de bemanning. Dat is toen gebeurd: ze namen verf en trossen mee, en verdwenen weer." Tegenwoordig worden er allerlei maatregelen genomen om inbraak aan boord zoveel mogelijk te voorkomen. "We sluiten alles goed af. Bovendien wordt het dek ’s nachts goed verlicht. Bij onze nieuwe schepen komen ze trouwens niet zo makkelijk meer aan boord, we hebben een hele hoge boord. Ze kunnen eigenlijk alleen nog via het achterschip of de trossen aan dek komen."

De derde, klassieke vorm van piraterij boezemt zeelieden tegenwoordig de meeste angst in. Razendsnelle speedboten met tot de tanden bewapende zeegangsters enteren schepen. Soms nemen ze genoegen met een deel van de lading of de bezittingen van de bemanning. Soms zetten ze de opvarende overboord en stelen het schip met lading en al. Ubbels maakte in de wateren bij Indonesië verschillende malen mee dat zijn schip werd achtervolgd. "Piraten voeren geen licht, maar je kunt ze met je radar peilen. Als je ze in de gaten hebt, moet je dat meteen laten merken door een schijnwerper op hun boot te richten. Meestal gaan ze er dan vandoor." Kapiteins proberen ook om te ontkomen door meer knopen te maken of door te zigzaggen. Hij voelt niets voor bewapening van zijn schip. "We hebben geen wapens aan boord. Dat mag trouwens ook niet. Sommige schepen hebben één pistooltje, in de kluis van de kapitein. Maar door wapens escaleert de zaak alleen. Gelegenheidsdieven kun je wegjagen door je eens flink kwaad te maken. Professionele zeerovers schrik je echt niet af met een geweer. En ik zie ons voorlopig ook nog geen mariniers meenemen."

Schrikdraad

Piraterij hoort er gewoon bij tegenwoordig, verzucht Ubbels. "Als je bang bent, moet je stoppen met varen. Als een Piraat je overhoop wil schieten doet hij dat toch wel." Dat neemt niet weg dat Jumbo maatregelen neemt. Een van de schepen is als eerste ter wereld uitgerust met schrikdraad om zeerovers af te schrikken. "Een kapitein zei: waarom gebruiken we geen schrikdraad, net als in een weiland met koeien? We hebben nu om een boot vijf draden gespannen die onder stroom staan. Daardoor is het moeilijk aan boord te komen. Er staat maximaal 9000 kilovolt op. Het is niet dodelijk, maar zeker ook geen prettig gevoel." Verder lopen er in risico gebieden extra matrozen wacht. Bemanningen praten meer over de gevaren. "Je maakt goede afspraken: wat doe je wel, wat niet. Wisselt informatie uit. Ook hebben we in een aantal schepen veilige vertrekken gekregen die van buiten haast niet zijn te openen. In geval van nood kun je je daar terug trekken. Op de Jumbo Vision trekken we ons in nood-situaties terug in de machinekamer. Vandaar uit kunnen we voorkomen dat kapers het schip overnemen, doordat we de besturing controleren. Maar niemand zal de held spelen: een mensenleven is belangrijker dan de lading. Die is immers verzekerd." Het stoort Ubbels dat er zo weinig aandacht is voor de Piraterij. "Het probleem wordt zwaar onderschat. Ook in Nederland. We hebben misschien niet veel schepen meer, maar ons land is wel heel afhankelijk van vervoer over de zee."

Een hightech bandiet

Piraterij neemt op zee steeds ernstiger vormen aan. Experts zeggen dat de zeeroverij niet meer zo welig heeft getierd sedert de dagen van beruchte zeeschuimers zoals kapitein kidd en Henry Morgan in de zeventiende en de achttiende eeuw. Vooral de wateren tussen Indonesië, Singapore en de Filipijnen, de ´driehoek des doods, zijn gevreesd, net zo als de kusten bij India, Bangladesh en West-Afrika. Hoewel het totale aantal gemelde gevallen van piraterij in 2001 afnam tot 370 (101 minder dan in 2000), nam het aantal kapingen van schepen op volle zee fors toe. Het verdubbelde van 8 naar 16. Wel vielen er minder dodelijke slachtoffers: 21 afgelopen jaar, tegen 72 in 2002. Dit jaar lijkt op een record aantal incidenten af te stevenen. In de eerste drie maanden waren het er al 87.

Volgens het Piracy Reporting Centre in Kuala Lumpur, een afdeling van de international Chamber of Commerce die zich speciaal met zeeroverij bezighoudt, is het fenomeen steeds meer het domein van de georganiseerde misdaad. "Het kapen van schepen en het verkopen van de lading vereist gedetailleerde voorbereiding en de nodige hulpmiddelen." Volgens t.Mol van de Koninklijke Nederlandse Vereniging van Reders (KNVR) neemt vooral het aantal gewapende overvallen toe. "Dat varieert van een insluiper tot een hele bende die eist dat de gezagvoerder de kluis opent." Een jaar geleden was een Nederlandse chemicaliën-tanker in Zuid Amerika slachtoffer van een – overigens mislukte overval. Het centrum in Kuala Lumpur constateert dat er meer geweld wordt gebruikt door de boekaniers nieuwe stijl. Aan uitrusting geen gebrek: satelliettelefoons, nachtzichtapparatuur, automatische wapens en scanners voor het afluisteren van scheepsradio’s. Door om-koping van havenautoriteiten en de douane is veelal precies bekend welke lading zich in een schip bevindt en kan er gericht worden geplunderd. Wanneer schepen worden ge-kaapt, wordt de bemanning overboord gezet. Soms worden schepen op volle zee overgeschilderd en van een andere naam voorzien. De lading wordt op de zwarte markt verpatst. In enkele gevallen zijn zeelui gegijzeld voor losgeld. Alleen door meer internationale samenwerking en de uitwisseling van gegevens is de moderne piraterij effectief te bestrijden. Daarnaast zijn er praktische oplossingen. "Er wordt nagedacht over goed verstopte apparatuur die een noodsignaal kan uitzenden naar een satelliet. Voorts zijn er plannen voor bewakingscamera’s die rechtstreeks beeld kunnen doorgeven aan het hoofdkantoor van de reder, ook via de satelliet. Lokale autoriteiten moeten in geval van nood meteen worden gewaarschuwd," schetst Mol.

Door meer patrouilles in de wateren bij Maleisië neemt het aantal incidenten daar af. Staten zoals Indonesië en Bangladesh hebben daar de middelen voor. "We vergelijken piraterij wel eens met overvallen op benzinestations . Echt verdwijnen zal het nooit. We hopen wel dat het minder wordt", zegt Mol.